Leger 1939-1940: Vraag & antwoord, archief

BEENKAPPEN EN BEENWINDSELS
(ontvangen op 23-07-2005)

Waarom droegen de soldaten beenwindsels, dan wel de officieren de beenkappen?

Ook soldaten droegen wel beenkappen,?bijv. de AG-bemanning en de chauffeurs van het Korps Motordienst. Vandaar dat CM-gestempelde beenkappen voorkomen: voor hen tot wiens uitrusting dergelijke dingen behoorden en dus van het Rijk verstrekt kregen. Ook officieren droegen puttees, alleen niet vaak.

Het nut van de puttees is het tegengaan van vuil in de schoenen en het samenbinden van de broekspijpen zodat je niet overal achter bleef hangen. De rol van beenkappen is dezelfde, maar ze staan een stuk netter en zijn duurder in aanschaf. Ze werden daarom vaak gedragen door officieren. Zij waren vrij te dragen wat ze wilden, er waren geen strakke voorschriften. Zij moesten het ook uit eigen portemonnaie aanschaffen. Daarom wordt hun kleding ook 'buitenmodel' genoemd: afwijkend van het 'model' dat door het leger verstrekt werd.

MATTHIJS WILLEM MELCHIOR WIJT- MOTORDIENST 1939
(ontvangen op 20-2-2005)

Matthijs Willem Melchior Wijt was in de periode 1938-1940 dienstplichtig soldaat bij de 'Motordienst', lichting 1939. Hij is op 10 october 1938 in dienst gekomen te Haarlem. In het boekwerkje 'Reglement betreffende de krijgstucht, 1937' is aangetekend, 1e K.M.D., kamer 88, 39-81. Hij is in Harderwijk ingekwartierd geweest. Volgens summiere informatie is zijn 'eenheid' in mei 1940 vanuit Zwammerdam naar de Grebbeberg gedirigeerd. Op de foto staat M.W.M. Wijt op de achterste rij, 6e van rechts. De juiste datum is niet bekend. Verder informatie ontbreekt. M.W.M. Wijt was mijn schoonvader; hij is overleden.

Extra gegevens tav de KMD:

Militair Rijbewijs afgegeven 30 mei 1939 door Luitenant Kolonel A. van Loon
verlofpas ingaande 2 juni 1940 afgegeven de commandant van Compagnie Motordienst Gebied T.O.B., kapitein H. Slager
verklaring voor groot verlof ingaande 7 juni 1940 afgegeven de commandant van Compagnie Motordienst Gebied T.O.B., kapitein H. Slager
vervoersbewijs gedateerd 7 juni 1940 Het Loo, Compagnie Motordienst Gebied T.O.B., ondertekend door kapitein H. Slager
Bewijs van inlevering van Rijksgoederen, afgegeven te Zwolle 15 augustus 1940, ondertekend door den indeelingsdistrictscommandant A.J. Hagen
een klein geelkoperen speldje met uitbuiglipjes, voorstellend een leeuwtje in rood.

Elke informatie is welkom

De vraag betreft onderstaande foto:

Wie o wie heeft extra informatie?

Laat het ons dan horen via het contact/reactieformulier .

ZOEKTOCHT NAAR 2-III-46 R.I.
(ontvangen op 21-8-2004)

Zou u mij kennen vertellen op welke lokatie mijn vader tijdens de mobilisatie van 1939-1940 gelegerd was?

Staat van dienst: KL, 22 RI lichting 1933 gemeente Rotterdam nummer 2344
Indeling tijdens mobilisatie: 2-III-46 RI

Ik zou u zeer erkentelijk zijn als u mij aan die informatie kan helpen. Als u het niet weet, kunt u dan zeggen waar ik die informatie wel kan krijgen?

(ontvangen op 9-9-2004)

Weet je misschien ook of er een lijst met namen bestaat van (dienstplichtige) militairen die gemobiliseerd waren bij 2-III-46 RI gedurende 1939-1940?
Als je niet over zo'n lijst beschikt, weet je dan wellicht waar ik die wel zou kunnen vinden?

Ik ben op zoek ben naar het 'wel en wee' van mijn vader tijdens de mei dagen van 1940 en misschien is het mogelijk via zijn nog levende krijgsmakkers wat meer over hem en die periode in hun leven te weten te komen.

III-46 R.I. staat in het?standaardboekwerk: 'De operatiën van het veldleger en het oostelijk front van de Vesting Holland 10 mei 1940' uitgegeven door het Ministerie van Oorlog in 1955 op schets/kaart nr. C21 '' aangegeven aan de frontlijn bij?Kesteren aan beide zijden van de spoorlijn. Op 10 mei zaten ze daar al en?op?13 mei?nog steeds (schets/kaart nr. C.22).?
De tekst in dit boek over het?Vak Kesteren van de Brigade A in de Betuwestelling op 11 mei 1940 luidt: "De indeling van het Vak Kesteren was als volgt:? Voorposten in de lijn kp. 17 aan de spoorweg, oostrand Opheusden -Maneswaard: 2-III-46 R.I., versterkt met een Sectie van 9 M.C. (mitrailleurcompagnie), een stuk pag. (pantserafweergeschut) en drie stukken 6 veld?(kanon van veldartillerie). Hiervan stond een sectie tirailleurs en een stuk 6 veld bok kp. 17 aan de spoorweg, twee stukken 6 veld te Opheusden en het stuk pag. bij Maneswaard" .
In het boek staan verder geen gegevens over krijgshandelingen van 2-III-46 RI. De terugtocht wordt begonnen omstreeks middernacht 13 op 14 mei 1940. III-46 RI had met de Brigade?A moeten terugtrekken, maar door chaos en vertragingen kwamen zij terecht bij de VI Divisie (zuidelijker), maar wel net als Brigade A op weg naar Culemborg. Commandant van 2-III-46 R.I. was tijdens de meidagen reserve-kapitein J.G. van Schalkwijk, sectiecommandant was reserve 1ste luitenant D. N. Grootes. ?
Op https://www.grebbelinie.nl staat iets over de kazematten in het vak Kesteren en over 46 RI.
Op https://www.bhummel.dds.nl/gif/duitseverliezen.html?staat het volgende:?
"27) 10 mei: 2046 uur: C Voorposten Opheusden meldt: vijandelijk vltg (type niet vermeld) 500 METER VOOR MANESWAARD neergeschoten. (Volgens C-46 RI was dat 200 meter). Inzittende Feldwebel gevangen genomen. Toestel op 11 mei in opdracht van C-46 RI verbrand.
-GV C-Voorposten Opheusden (C 2-III-46 RI) en GV C-46 RI. "

Er bestaan officiële jaarlijkse?naam- en ranglijsten van officieren en soms van onderofficieren. Helaas niet van de manschappen. Misschien is er informatie beschikbaar bij het Instituut voor Militaire Geschiedenis van de Koninklijke Landmacht https://www.landmacht.nl/400-terugblik/420/00-start.html en ook https://www.landmacht.nl/400-terugblik/420/40-genealogie.htm. Zij hebben een documentatiecentrum met o.a. gevechtsberichten mei 1940.

Bezoekadres Instituut voor Militaire Geschiedenis KL
Alexanderkazerne, gebouw 203, Van Alkemadelaan 357, 2597 BA Den Haag
Postadres: Postbus 90701, 2509 LS Den Haag
Telefoon: 070 - 3165836, Fax: 070 - 3165851, E-mail: IMG
Openingstijden studiezaal en beeldarchief: maandag t/m vrijdag, van 08.15 uur tot 12.30 uur en van 13.15 uur tot 16.45 uur (gaarne vooraf even een afspraak maken)

Overweeg ook een oproep (met foto) te plaatsen in het veteranenblad van de KL "Checkpoint" of op hun site een oproep?te plaatsen. Voor informatie: https://www.veteranen.nl

ZOEKTOCHT NAAR DE MC VAN 21 RI
(ontvangen op 19-06-2004)

Mijn vader, in 1990 overleden, was tijdens de mobilisatie ingedeeld bij het 21e Regeiment Infanterie (VIII Divisie). Dit Regiment lag ergens aan de Grebbelinie (Scherpenzeel) Mijn vader was,volgens zijn gegevens, ingedeeld aan het Zuidfront bij een mitrailleur-compagnie (Moerdijk).
Vraag: Welk Bataljon cq compagnie van 21 RI heeft daar tijdens de oorlogsdagen in mei 1940 gelegen?

(antwoord ontvangen op 02-08-2004)

De veronderstelling dat wellicht 21 MC verwisseld is met 12 MC zou best eens waar kunnen zijn. Blijkens mijn volgende gegevens:
1. Mijn broer, die mijn vader in de tachtige jaren naar een reunie heeft gereden van zijn onderdeel, is er stellig van overtuigd dat hij daar ?heeft opgevangen dat zijn MC of sectie aan de zuidzijde van de brug heeft gelegen.
2. Mevr. Luchtenburg uit Zuidland, de toen 18 jarige dochter van het gezin waar mijn vader met andere soldaten op 14 of 15 mei?was ondergebracht, schreef mij: " dat zijn onderdeel door de Hoekse Waard,? over het Spui, naar Voorne Putten was getrokken en uiteindelijk op de Ring in Zuidland vermoeid en hongerig neerstreek".

21 RI lag inderdaad aan de Grebbelinie en wel nabij Woudenberg. Na het doorlezen van de ons beschikbare literatuur over de gebeurtenissen rond de Moerdijk in mei 1940, kunnen wij niets anders dan concluderen dat er geen onderdelen van 21 RI bij de Moerdijk zijn ingezet.
Ten noorden van de Moerdijkbrug was de MC van 28RI ingezet en ten zuiden van
de Moerdijkbrug -? bij Moerdijk, Lage Zwaluwe en Lochtenburg? - 12 MC of wel
de mitrailleurcompagnie van 12 RI. Kan er misschien een verwisseling van 21 met 12 MC hebben plaatsgevonden?

Aanvulling na reactie:

In het boek "10-19 mei 1940: beknopt overzicht van de krijgsverrichtingen der Koninklijke Landmacht", i.o.v. den Minister van Oorlog samengesteld door de sectie Krijgsgeschiedenis van den Generalen Staf, 1947" staat als tekst over 12 MC (op p. 109-110) onder de kop 'De overval Zuid van de bruggen over het Hollandsch Diep': ? "Onverwijld na de verschijning van Duitsche vliegtugen (omstreeks 4.00) opende de 19e Batterij luchtdoelartillerie het vuur, weldra gesteund door het 82e en 83 Peloton luchtdoelmitrailleurs. Door bomaanvallen, vuur uit vliegtuigen en het uitvallen van materieel, was de vuurkracht van deze luchtdoelbestrijdingsmiddelen spoedig uitgeschakeld en de bediening door onmiddellijk na de bombardementen afgesprongen valschermjagers uiteengeslagen? of gevangen genomen. Dit laatste lot onderging ook de bediening der sectie?van de 12e Mitrailleurcompagnie, opgesteld om het landen van vliegtuigen op den betonweg tegen te gaan.... Ook de infanterie, gelegerd in de omgeving van het station Lage Zwaluwe, had van meet af aan de normale, naar het Zuiden frontmakende stellingen bezet. In een aantal schermutselingen werden deze onderdeelen, evenals een gedeelte van de naburige sectie van de 12e Mitrailleurcompagnie, uiteengeslagen.Omstreeks 7.00 was het bruggenhoofd Moerdijk in handen van de valschermjagers, met uitzondering van het gedeelte nabij Lage-Zwaluwe."

FOKKERVLIEGERS IN UNIFORM
(ontvangen op 27-5-2004)

De Stichting Fokker G-1 (www.fokkerg-1.nl) zich bezig met het onderzoeken van een stukje Nederlandse krijgsgeschiedenis. Zij doet haar best dit op een zo goed mogelijke manier naar buiten toe te communiceren door verschillende activiteiten zoals het bezoeken van open dagen, het uitbrengen van een tijdschrift en dergelijke. Binnen de stichting Fokker G-1 bestaat er onder een aantal van onze donateurs en vrijwilligers een interesse in de uniformenzoals die gedragen werden door de bemanningen van de Fokkers van de luchtmacht. We weten dat die grootdeels identiek waren aan die van andere krijgsmachtonderdelen. De vraag is om over deze uniformen enige informatie te kunnen verkrijgen.

Wat betreft de uniformen van de meivliegers:
omdat zij tot en met 1940 gewoon een onderdeel van de landmacht waren, droegen zij inderdaad het gangbare veldgrijs. Niet de grove wollen versie (model), maar een privé aangeschaft buitenmodel. Het uniform had net als in de infanterie een blauwe bies. De LVA (Luchtvaartafdeeling) was als afdeling herkenbaar aan de staande proppellers op de kraag.

De vliegeniers waren in hun buitenmodel alleen herkenbaar aan de vliegerwing op de linkerborst van de jas. Verder droegen de vliegeniers een 3/4 bruinleren vliegersjas met een linkerborstzak (Frans model) en een bruin leren broek ofwel een groene vliegeroveral. Op het hoofd meestal gewoon de Nederlandse helm (m27), maar er was ook een vliegkap (van ca. 1913 tot 1940, eerst wit of kakikleurig linnen, later donkerbruin leer) en een valhelm van kurk met bruin leer (Frans model, aangepast in 1936). De caps en? helmen zijn terug te vinden in het boek van Talens (Ransel op de? rug).

In het tijdschrift 'Batailles Aeriennes' no. 9, juillet/aout/septembre 1999 staat een handig en uitgebreid artikel over het onderwerp. Het is een speciaal nummer : "La campagne des Pay-Bas", met heel veel foto's van vliegtuigen, vliegvelden, uniformen (tekeningen in kleur!) etc.?

HERKENNINGSPLAATJE
(ontvangen op 6-2-2004)

Ik heb ook een oorlogszakboekje met bijbehorend herkenningsplaatje, maar op mijn plaatje is de naam ingekerft en geroest zodat de naam leesbaar werd.

Was dit gebruikelijk in die tijd?

Volgens Talens' De ransel op de rug: de uitrustingstukken van de Nederlandse soldaat sinds 1813,?deel 2 (2001), p. 568- 579 werden de persoonlijke gegevens van de soldaat met behulp van slagletters en -cijfers, ter grootte van 3 mm, in de zinken plaatjes?ingeslagen door bij de korpsen aanwezige geweermakers en zwaardvegers (= ambachtsman die slag- en steekwapens assembleert). Later werd?ook wel?een stempelmachine gebruikt.
Was er geen stempelmachine beschikbaar, dan moest de tekst met behulp van een stalen pen worden ingeëtst. Men gebruikt hiervoor een mengsel van zoutzuur en salpeterzuur (verhouding 1:10). Mogelijk dat de tekst in jouw plaatje op deze manier gemaakt is.

NAARDEN VESTING 13 MEI 1940
(ontvangen op 20-12-2003)

Op mijn site https://gooijer.netfirms.com?heb ik de geschiedenis staan van de evacuatie van Vesting Naarden op 13 mei 1940. De Nederlandse vestingcommandant wilde de vesting verdedigen en alle ca. 2500 inwoners moesten de vesting hals over kop verlaten.?
Is er ergens een verslag van de Nederlandse commandant over het plan de vesting tegen? het Duitse leger in staat van verdediging te brengen?? In mijn jeugd heb ik wel (na 15 mei 1940) de loopgraven in de vestingwallen gezien.? Het schootsveld rondom de vesting was echter al vanaf 1930 tot 1940 volgebouwd met stenen huizen. Naar ik hoop kan iemand mij meer vertellen over de opzet van de verdediging.

Wie weet het antwoord op deze vraag of heeft extra informatie?
Laat het ook ons dan horen via het reactieformulier.

Toevoeging en correctie van de vragensteller (22 augustus 2004):
"Op mijn website staat een verkeerde datum. De evacuatie vond plaats op 14 mei 1940. Op de weblog https://evacuation-naarden.blogspot.com?heb ik een paar teksten uit de Bussumsche Courant (mei 1940) gezet.?Deze teksten gaan o.a. over de Motorartillerie 9e Regiment, dat in de Weeshuiskazerne was gelegerd.?Ook wordt het 34e Regiment Infanterie genoemd, dat waarschijnlijk in de Promerskazerne gelegerd was.?Mogelijk weet iemand meer over genoemde onderdelen.
Verder is in de lokale Gooise kranten sprake van het 'merken' van objecten die bij oorlogshandelingen opgeblazen zouden worden.?Zelfs het (toen) in aanbouw zijnde Diakonessenziekenhuis zou daarvoor in aanmerking gekomen zijn.

Naar ik hoop zijn er personen die meer informatie hebben over de >gebeurtenissen in 't Gooi tijdens de meidagen".

STAARTSTUKBORSTEL
(ontvangen op 23-11-2003)

Ik heb een soort borsteltje - inklapbaar en bestaande uit een soort vegertje aan het ene uiteinde en aan het andere uiteinde een borstel - van mijn opa gekregen uit zijn dienstijd bij de huzaren. Het lijkt op een borsteltje te zien bij de broodzak van een huzaar. Waar diende dit borsteltje voor?

Zou het bedoeld kunnen zijn voor het reinigen van een pistool?

Ik denk dat mijn opa een M20 schutter was met als persoonlijk wapen een M25 pistool.

Het borsteltje dat je bedoelt, staat op de site niet alleen bij de huzaar maar ook bij de infanterist . Klik op zijn achterkant, op de broodzak en zie vervolgens onder C. geweeronderhoudsmiddelen.
Het is de zogenaamde staartstukborstel. Hiervan komen twee typen voor: diegene die je kunt inklappen door middel van een scharnier en die die uit 1 recht stuk bestaan. De borstel van allebei de typen is voor het schoonmaken van het geweer of de karabijn. De borstel is te dik om te gebruiken voor het schoonmaken van een pistool, daar was een andere borstel voor die op het pompstokje gemonteerd kon worden. De staartstukborstel zou best bij een Lewis M20 gebruikt kunnen zijn, al hoort het niet tot de reinigingsuitrusting van dat wapen.
De staartstukborstel is vooral gebruik voor het reinigen van geweren en karabijnen en dan met name van de kamer en slede, grendel en kolf. De staartstukborstel werd opgeborgen in het (leren) zijvakje van de broodzak. De loop werd met de pompstok schoongemaakt, die onder de loop zat.

PAG - SOLDAAT
(ontvangen op 22-11-2003)

Hoe herken je een uniform van een PAG - soldaat (los van leren overjas of laarzen die ze vaak hadden i.p.v. puttees)?

Hadden zij een vermelding PAG op de revers of de mouw, of een kleurencode uniek voor PAG?

Een soldaat van de PAG was een gewone infanterist, dus met een blauwe bies langs kraag en mouwomslagen, zonder onderdeelsembleem op de kraag. Ook zijn geen andere emblemen gedragen om een bepaalde vaardigheid met de PAG uit te beelden, zoals die bijvoorbeeld bij de andere specialismen binnen de infanterie zoals mitrailleurs en?mortieren wel zijn geweest.
Net als de bedieners van die wapens droegen de PAG bemanningen karabijnen i.p.v. geweren. Hier kunnen echter ook uitzonderingen bij zijn, al naar gelang van de beschikbaarheid van karabijnen. Het enige onderscheidende element zou het dragen van de hardleren beenkappen zijn. Maar ook dit is niet altijd het geval zoals blijkt uit foto's van PAG bemanningen tijdens de mobilisatie. Hierbij komen ook gewoon puttees voor.
Het dragen van een leren motorjas is een nog zeldzamer fenomeen. Het belangrijkste voorbeeld van een PAG bemanningslid die zoiets gedragen heeft is de?in mei 1940 gefusilleerde sergeant Meijer.

Aanvulling dhr. John Bom (20-12-03):
"Bij het grijze veldtenue werden organiek door beredenen halfhoge zwarte schoenen met zwarte leren beenstukken met riemsporen, door gemotoriseerden halfhoge zwarte schoenen met zwarte leren beenkappen en door de overigen halfhoge zwarte schoenen met grijze stoffen beenwindsels gedragen.
Motorrijders, duo- en zijspanpassagiers droegen over hun veldtenue chroomlederen overkleding, die bestond uit een van uitneembare voering voorziene jas en broek. De motorbroek had meestal ruime pijpen, die over de beenkappen werden gedragen om bij regenval te voorkomen dat daarin water liep...
Bij de infanterie bestond de organieke stuksbediening van het pantserafweergeschut van 4,7 cm uiteindelijk uit een sergeant-stukscommandant, een soldaat-motorordonnans, een korporaal plaatsvervangend stukscommandant en vijf soldaten waaronder één soldaat-chauffeur voor de autotrekker. Wat betreft het vervoer werd de stukscommandant als duopassagier op de motor van de soldaat-ordonnans vervoerd en de overigen met de autotrekker, die door DAF op een licht Ford- of Chevrolet-chassis met alleen achterwielaandrijving was gebouwd. Hun uniform bestond uit het grijze veldtenue met grijze stoffen veldmuts of stalen helm. Als gemotoriseerden droegen zij organiek bij dit uniform halfhoge zwarte schoenen met zwarte leren beenkappen. De soldaat - motorordonnans en de sergeant-stukscommandant (als zijn duopassagier) droegen over hun veldtenue chroomlederen overkleding. Aan de chauffeur van de trekker voor het pantserafweergeschut was een chroomlederen overjas verstrekt. Het is dus niet verwonderlijk dat sergeant Meijer als stukscommandant over lederen motoroverkleding beschikte."

LEREN VELDMUTS
(ontvangen op 20-11-2003)

Is er iemand die mij iets kan vertellen over een kalfslederen schuitje?
Pre 1940 en gezien het model e.d. is het origineel.

Kan kan iemand mij vertellen bij welk onderdeel deze gebruikt zijn? Huzaren-motorrijders? Marechaussee?

Een leren veldmuts is mij volkomen onbekend. Ik ken wel afbeeldingen van Huzaren motorrijders en leden van het Korps Motordienst die gehuld in leren jas een gewone wollen veldmuts dragen. Ook bij de marechaussee zijn leren veldmutsen mij onbekend.

Aanvulling dhr. John Bom (20-12-03):
"Bij het grijze veldtenue behoorde organiek een veldmuts van grijze stof of
bij uitrukkende diensten en te velde een stalen helm...Volgens mij is de afgebeelde leren veldmuts derhalve niet organiek. Het lijkt echter niet onwaarschijnlijk deze leren veldmuts als "buitenmodel" voor eigen rekening door een officier (zie de gouden bies die op de veldmuts lijkt te zijn aangebracht) is aangeschaft.
Gedurende mijn onderzoek naar de regimenten huzaren-motorrijder ben ik een dergelijke leren veldmuts echter niet tegengekomen. Overigens droegen officieren van de eskadrons pantserwagens vaak buitenmodel donkerblauwe stoffen overalls over het grijze veldtenue, waarbij een donkerblauwe stoffen veldmuts in plaats van de organieke grijze veldmuts als hoofddeksel werd gebruikt."

RANSEL
(ontvangen op 9-10-2003)

Onlangs stootte ik op een eigenaardig model van een rugzak. Ik dacht dat het een Nederlands model was. Het was gedateerd 1937 en er was een leeuw in de stof gedrukt.

Kan U iets meer gegevens kwijt over de modellen in gebruik bij het Nederlands leger?

De Nederlandse ransel is volgens voorschrift in 1939 afgeschaft. Dit staat ook zo vermeld in het boek van Talens over de Nederlandse uitrusting (M. Talens, "De ransel op de rug": De uitrustingsstukken van de Nederlandse Soldaat. Sinds 1813.).
Echter... ik heb in mijn collectie een ransel die 1940 gedateerd is! Mettertijd zal deze ook op de site geplaatst worden.

De afbeelding van een leeuw op de binnenkant komt zeer zelden voor bij Nederlandse uitrusting. Het land wat vrijwel altijd een leeuw gebruikt is Tsjechoslowakije.

STORMDOLK
(ontvangen op 7-7-2003)

Ik ben op zoek naar foto's met een afbeelding van de Nederlandse stormdolk. Nu zag ik op een foto in het artikel over de helmband een foto van de stormdolk in gebruik. Ik ben bezig met het verzamelen van zoveel mogelijk informatie over de dolk om te komen tot een boekje.

De stormdolk is als zodanig nog niet aan bod geweest op de site. Deze komt waarschijnlijk pas als de marinier aan de orde is en dat kan nog wel even duren. Maar als je een bijdrage of artikel over de stormdolk wilt aanleveren voor de site (onderdeel Artikelen), dan is die zeer welkom!
Waarschijnlijk ken je het artikel 'De Nederlandse stormdolk' van Mr. C.H. Evers in Armamentaria afl.14, 1979 wel, met veel foto's van de stormdolk in gebruik.

ZWARTE HELM EN HELMPLAAT
(ontvangen op 22-5-2003)

Ik heb een zwarte helm gekocht, Nederlands model. Het is geen m27/34, het is een kleinere helm met een kortere achterkant. Het is dus misschien een mariniershelm, maar er zit weinig golving in. Het binnenwerk is hetzelfde als m27/34. Er zit ook geen leeuwtje op, heeft er waarschijnlijk ook nooit opgezeten.
Kunt u mij vertellen wat dit is?

Er zijn naast de hoofdtypes model 1927 en model 1934 nog een aantal helmmodellen gebruikt. De helmbol waar u op doelt is waarschijnlijk een KNIL of Marine helm. Deze zijn korter en hebben een minder gegolfde rand.

Gedurende de oorlog zijn alle helmtypen gebruikt voor politie, brandweer, luchtbeschermingsdienst. In alle gevallen zijn de helmen zwart en zonder embleem. Soms is wel een geschilderd embleem aangebracht, bijvoorbeeld om een wijkaanduiding of een ploegaanduiding aan te geven bij Luchtbeschermingsdienst- helmen. De kans is dus groot dat er nooit een leeuw of anker op heeft gezeten.

KNOPEN
(ontvangen op 13-5-2003)

Ik heb op zolder bij mijn opa knoopjes gevonden, waarschijnlijk van de Artillerie, er staan 2 kanonnen overelkaar op. Ik wil graag weten uit welke tijd ze zijn. Volgens mijn pa uit de 1e wo. Ik heb ze ook op uw site niet kunnen vinden.
Wel heel leuk en interessant om te zien.

Er zijn verschillende mogelijkheden bij knopen met kanonnen, er van uitgaande dat het Nederlandse knopen zijn. Het hangt er vooral van af hoe de knopen er uit zien. De opties zijn:

1. bolle koperen knoopjes met gekruisde kanonnen op vlak oppervlak. Deze werden gedragen op het blauwe tenue (zowel model 1895 als 1905). Het is gedragen op alle tenues van de artillerie door alle rangen. Op het moment van het invoeren van het grijze uniform in 1912 verdwijnen deze knopen. Dan krijgen alle veldtenues 'leeuwenknopen'.

2. 'platte' vergulde knopen met gekruisde kanonnen op gestreepd oppervlak. Deze werden gedragen op het ceremoniele tenue voor (onder)officieren van de Veldartillerie. Deze zijn gedragen tot 1940.

3. bolle 'gouden' knopen van koper, verguld koper of 'stay-bright': ceremoniele tenue voor officieren van de Artillerie, na 1945

BUNKER
(ontvangen op 16-4-2003)

Ik heb een vraag over waar de bunkers zijn? En mijn opa heeft in de tweede oorlog (daar gezeten). Daar wou ik wel info over.

Het is wat ingewikkeld, maar voor de duidelijkheid: bunkers zijn gebouwd door het Duitse leger en kazematten door het Nederlandse leger. Kazematten vind je eigenlijk over heel Nederland verspreid met concentraties langs de verschillende verdedigingslinies. Kijk bijv. maar eens op www.grebbeberg.nl of www.mei1940.nl.
Als je wilt weten waar je opa heeft gezeten, moet je eerst zien te achterhalen bij welk legeronderdeel (infanterie, artillerie, genie etc. ) en/of bij welk regiment hij heeft gezeten. Als je dat weet, kunnen wij je misschien verder helpen.

UNIFORM & UITRUSTING NA CAPITULATIE
(ontvangen op 27-3-2003)

Wat is er na de capitulatie met de nog in voorraad zijnde uniformen en uitrustingen gebeurd?

Na de capitulatie is de voorraad uniformen en uitrusting in Duitse handen gekomen. Alle gedemobiliseerde soldaten dienden hun kleding en uitrusting weer in te leveren, wat het gros netjes gedaan heeft. Dit blijkt uit de bewijsjes die daarvoor zijn afgegeven, die je nog wel eens in oorlogszakboekjes aantreft. De meeste van die formuliertjes zijn gedateerd juni, juli, augustus 1940, dus in feite kort na het beëindigen van de strijd op Nederlands grondgebied.
De voorraad kleding is door de Duitsers divers gebruikt. In eerste instantie zijn grote hoeveelheden kleding omgebouwd tot Duitse uniformen. Hiertoe werden de staande kragen en de biezen uit de mouwen van de veldjassen verwijderd. Er werd een nieuwe liggende kraag opgezet. De jassen zijn o.a. uitgereikt geweest aan de Russische vrijwilligers in Duitse dienst. Sommigen daarvan deden dienst als bewaking in de Atlantikwall.
Het kan ook zijn dat dezelfde uniformjassen groen geverfd zijn ten behoeve van de Arbeitsdienst. De broeken zijn meestal onveranderd in Duitse dienst gebruikt. Een enkele keer is de sluiting veranderd, is een leren zolder in de broek gezet, of zijn linten onder aan de broekspijpen bevestigd. Met dit laatste kon de broek gemakkelijker in een laars gedragen worden. Onlangs zag ik een handelaar in dit spul zo'n broek aanbieden onder het fabeltje dat het een wielrijdersbroek zou zijn. Dit is pertinent niet waar, het is er een die is omgebouwd naar een Duitse broek. Een voorbeeld van gebruik van (nagenoeg) ongewijzigde uniformen is er ook. De oude Nederlandse uniformen zijn ook in concentratiekampen (o.a. Amersfoort) gebruikt ter kleding van de gevangenen. Dat dit niet alleen tot Nederland beperkt bleef blijkt bijvoorbeeld uit een foto die ik een aantal jaren geleden in Belgie kocht waarop krijgsgevangenen in een Stalag in Duitsland duidelijk gekleed zijn in Nederlandse kleding. Die foto laat een wonderlijke mix zien van Belgische, Franse en Nederlandse kleding. De gevangenen zijn overigens alle Frans of Belgisch. De enige wijziging aan die uniformen is de aangebrachte letters KG (Kriegs Gefangene) op de jas en een gekleurde cirkel op de broekspijp.
De wapens en uitrusting zijn ook in Duitse dienst gebruikt. Voorbeelden hiervan zijn op foto's te vinden: Nederlandse karabijnen, geweren, Lewis mitrailleurs. Het is niet ongebruikelijk dat daarbij de behorende uitrusting is gebruikt, zoals de tas voor het Lewis magazijn. Een ander voorbeeld is het gebruik van de koppel (riem): op de poster voor de werving voor dienstname in de (Nederlandse) Arbeidsdienst wordt een vrolijke kerel afgebeeld, duidelijk in groen geverfd Nederlands pak met een Nederlandse koppel om de middel.

GEWEER HEMBRUG 1917, 1618LL
(ontvangen op 25-2-2003)

Ik heb jaren geleden een geweer gekregen van mijn toenmalige buurman. Hij had hem na de oorlog gevonden in een sloot. De afsluiter en de trekker groep zaten er niet meer in. Ik heb op de loop de inscriptie Hembrug 1917 en op de kamer 1618LL ontdekt. Ik heb het in een boek opgezocht maar stond er niet in het model 1917 had een ander kaliber die van mij is ongeveer 6mm.
Hebben jullie mischien een idee wat voor een het is?

Gezien het nummer met de dubbele letter LL is het geen karabijn, maar inderdaad een geweer. Het dubbele lettersysteem is in 1916 ingevoerd, dus dat wijst erop dat dat het geweer op z'n vroegst in 1916 gemaakt kan zijn. Het geweer is gemaakt in de Artillerie Inrichtingen Hembrug en is het model uit 1895, dus M95. Het heeft een kaliber van 6,5 mm.
In de jaren dertig werden veel geweren omgebouwd tot karabijnen. In mei 1940 waren nog ca. 260.000 M95 geweren in gebruik. Op de website vind je het zelfde type geweer in de hand van de infanterist (deze is uit 1906).
De informatie komt uit het boek Nederlandse Vuurwapens - Landmacht en Luchtvaartafdeling, 1895-1940, G. de Vries en B. J. Martens, Amsterdam,1993, ISBN 90 6707 313 X.

2V. AUT. BAT. KORPS MOTORDIENST
(ontvangen op 9-2-2003)

Ik ben bezig met een straatnamenboek van Beverwijk en nu zijn er verschillende straten genoemd naar gevallen Beverwijkers in de meidagen van 1940.
Johannes Wilgenhof werd geboren op 6 april 1910 te Haarlem en is overleden op 14 mei 1940 te Rotterdam. Voordat Jan gemobiliseerd werd, was hij werkzaam als tuindersknecht. Tijdens de mobilisatie werd hij ingedeeld bij 2 V. Aut. Bat. Korps motordienst te Zeist. Op 10 mei 1940 veroverden Duitse parachutisten het vliegveld Waalhaven bij Rotterdam en landden Duitse watervliegtuigen op de Maas in de binnenstad van Rotterdam. Er ontbrandde een hevige strijd om het bezit van de Maasbruggen, daar deze van strategisch van belang waren om de vesting Holland te veroveren. Na een verbeten strijd moest het Nederlandse leger op 14 mei capituleren, nadat de binnenstad van Rotterdam door Duitse vliegtuigen was gebombardeerd. Jan sneuvelde tijdens deze gevechten in Rotterdam op 14 mei 1940.
Kan jij mij op weg helpen waar Wilgenhof nu precies gediend heeft?

NB: In het informatieve artikel "Korps Motordienst, KMD" wordt n.a.v. deze vraag dieper ingegaan op dit legeronderdeel en op Johannes Wilgenhof.
(geplaatst op 04-02-2004)

Het is een mysterie. Deze Jan Wilgenhof komt NIET voor in de lijst van gesneuvelden in het boek: G.H. Hoek, Doodenwacht bij onze Gevallenen, Wageningen z.j. Dat is opmerkelijk aangezien hierin alle gesneuvelden van de meidagen in vermeld staan. Misschien is de spelling van de naam niet geheel juist.

De afkorting is voor een deel gemakkelijk te ontcijferen: Aut.Bat. staat voor Autobataljon. De V. ervoor zou kunnen staan voor Vrijwillig al weet ik dat niet zeker. Bij het Korps Motordienst dienden in die tijd ook leden van de Bijzonder Vrijwillige Landstorm (BVL). Dat waren vrije tijd soldaten, net zoiets als de Nationale Reserve van nu. Mogelijk was hij afkomstig van de BVL.
Compleet zou het dus kunnen gaan om het 2e Vrijwillige (?) Autobataljon van het Korps Motordienst.

Commentaar van F. Oorschot (31-8-2003)
"Ik las het stukje over Johannes Wilgenhof. Deze persoon is wel degelijk gesneuveld. Het boek van Hoek is incompleet. Op de website van de OGS (Oorlogs Graven Stichting, www. ogs.nl) is het Slachtofferregister te raadplegen waar J. Wilgenhof geregistreerd staat."

Achternaam	Wilgenhof	Tussenvoegsels	?
Voornaam	Johannes	Voorletters	J.
Rang	Soldaat
Mil. Onderdeel	2-V-Auto Bat.
Geboorteplaats	Beverwijk	Geboortedatum	06-04-1910
Overlijdensplaats	Rotterdam	Overlijdensdatum	14-05-1940
?
Begraafplaats	Gem. Begraafplaats Crooswijk te Rotterdam
Gemeente	Rotterdam
Provincie	Zuid-Holland
Land	Nederland
Vak	G.G.

KLEWANG EN WAARDE
(ontvangen op 17-1-2003)

Ik heb een Hembrug klewang zoals u die op de site beschrijft en toont. Kunt u mij zeggen wat de waarde van dit (KNIL-)wapen is, wanneer het in goede staat is?

De waarde bepalen van zo'n stuk zonder het in handen te hebben is lastig. Een omschrijving dat een stuk in goede staat is, betekent voor de één 'in nieuwstaat' terwijl een ander er een mindere kwalificatie aan geeft. Zeker bij blanke wapens spelen zeer veel factoren mee die de prijs bepalen:

- wat is de staat van metaal, is het blauwsel nog aanwezig en in welke mate?
- wat is de staat van de leren schede?
- is het wapen nummergelijk?
- welk model is het?
- is het een KNIL of een Europese klewang?
- zit de sabelkwast of -lus er nog aan?
- zit de sabeldrager er nog aan?

BUITENMODEL EN ZWARTE HELM
(ontvangen op 14-1-2003)

Als kind verzamelde ik "soldatenspulletjes". Nog steeds ben ik geïnteresseerd, met name in WO2. Toevallig kwam ik op uw site en lees over het uniform en het artikel over de zeldzaamheid van een buitenmodel jas van een soldaat of onderofficier. Nu haal ik van zolder nog een buitenmodeljasje, van een grijze ribstof, exact zoals uw foto van de officier, maar dan met een enkele gouden omhoogstaande bies op de ondermouw. Heb ik nu iets bijzonders in huis? Er missen 3 grote knopen aan de voorzijde, zijn deze nog ergens te bekomen?
Ook bezit ik een Nederlands model helm, maar zonderplaat, zwart gekleurd. Waar is deze van geweest?

De zeldzaamheid waar op de site naar verwezen wordt, geldt vooral voor de model wollen jassen. Het geldt (veel) minder voor de buitenmodel pakken. Deze werden in de regel privé aangeschaft en gingen na de diensttijd mee naar huis, terwijl de modelpakken ingeleverd moesten worden en grotendeels vernietigd / verbouwd / opgedragen zijn. De zeldzaamheid van buitenmodel pakken hangt af van het onderdeel waar ze van zijn geweest. Kun je me laten weten wat de kleur van de bies op de kraag en de mouwomslagen is? Is er op de kraag nog iets ingeborduurd? Je beschrijft gouden biezen op de ondermouw, hier bedoel je waarschijnlijk de 'bananenschil' of de aanduiding voor de rang van sergeant of wachtmeester.
Zwarte helmen zonder plaat kunnen door een veelheid van eenheden zijn gebruikt na mei 1940: brandweer, politie, luchtbeschermingsdienst en aan het eind van de oorlog ook de Binnenlandse Strijdkrachten.

SMALL DUTCH ARMS
(ontvangen op 1-1-2003)

I am looking for detailed information in various small arms used by the Dutch military during 1939-1940 -- specifically, the Madsen Mitrailleur M.19 (?), Luger Pistool M.23, Tankbuks M.38, Mortier van 8cm, and Eihandgranaat No. 1 and No. 3.
Information on the 37mm Rheinmetall PAG and 47mm Böhler PAG as well as on the Scotti, Oerlikon and Bofors AA guns would also be welcome.

A few years ago a wonderfull series of books has appeared on the small arms used by the dutch. One book on the army, one on the navy/marines and one on the dutch-east indies army. In these books you'll find all the information which is to be known on these weapons. The only thing is that these books are written in dutch.

The books are:
- G. de Vries & B.J. Martens, Nederlandse Vuurwapens, Landmacht en Luchtvaartafdeling, 1895-1940, Amsterdam (De Bataafsche Leeuw) 1993, ISBN 90 6707 313 X.
- G. de Vries & B.J. Martens, Nederlandse Vuurwapens, KNIL en Militaire Luchtvaart, 1897-1942, Amsterdam (De Bataafsche Leeuw) 1995, ISBN 90 6707 401 2.
- G. de Vries & B.J. Martens, Nederlandse Vuurwapens, Marine, Mariniers en MLD, 1896-1942, Amsterdam (De Bataafsche Leeuw) 1997, ISBN 90 6707 401 2.

LUCHTVAARTAFDELING
(ontvangen op 13-11-2002)

Ik ben op zoek naar (digitale) afbeeldingen van Epauletten zoals die rond 1939/1940 door de Luchtvaartafdeling zijn gebruikt.

Kunt u mij aan dergelijke afbeeldingen helpen, of mij doorverwijzen naar boeken en/of andere bronnen waar ik deze afbeeldingen kan vinden?

In de periode 1939-1940 zijn bij de LVA door de officieren en onderofficieren tweesoorten uniformen gedragen. Ten eerste het grijze tenue. De LVA was te herkennen aan een ingeborduurd (of een opgenaaid geborduurd) embleem bestaande uit een propeller onder een rotatiemotor. Dit embleem was in goud voor officieren en in geel garen voor onderofficieren. Manschappen en korporaals hadden een roodkoperen embleem dat middels twee gaatjes aan de kraag kon worden vastgenaaid. De rang aanduiding van officieren was in de vorm van sterren en eventueel balken tussen het embleem en de kraaghaak. De onderofficieren en korporaals droegen 'bananeschillen' boven de mouwomslag. De kleur van de bies in de kraag en mouwomslagen kon verschillen: blauw voor de vliegers en rood voor waarnemers en het grondpersoneel. Kortom alle aanduidingen staan op kraag en eventueel mouw. Op de epauletten van het grijze pak staat niets.

Ten tweede het zwarte tenue. Hiervoor geldt voor de emblemen exact hetzelfde, met uitzondering dat er geen zwart (gala) tenue is gedragen door manschappen en korporaals. Dit gala tenue is echter nooit voorzien van epauletten. Normaliter is het gala pak (ceremonieel tenue) voorzien van gevlochten gouden epauletten. Een ander aardige wetenswaardigheid is dat deze tenues geen biezen hebben. Er is echter een uitzondering wat betreft de epauletten. Er bestaan veldtenues van vliegers in zwart. Deze hebben wel epauletten zoals op het grijze tenue.

1-3 REGIMENT HUZAREN
(ontvangen op 4-11-2002)

Mijn opa Cornelis de Bode heeft in het 1e eskadron, 3e regiment huzaren (1-3 R.H.) gediend gedurende de Duitse inval in Nederland in mei 1940. Weten jullie misschien wat dit regiment gedaan heeft tijdens de eerste oorlogsdagen? Of weten jullie misschien hoe ik aan deze informatie kan komen? Ik ben bezig met de genealogie van de familie De Bode.

Misschien is er informatie beschikbaar bij het Instituut voor Militaire Geschiedenis van de Koninklijke Landmacht https://www.nimh.nl/nl/collecties/Documentatie/index.aspx (documentatiecentrum met o.a. gevechtsberichten mei 1940 ) en ook https://www.nimh.nl/nl/genealogie/index.aspx

Overweeg ook een oproep te plaatsen in het veteranenblad van de KL"Checkpoint" of op hun site een oproep te plaatsen. Voor informatie: https://www.veteranen.nl

Aanvulling van R. Melse (1-9-2003):
"Alle handelingen van de cavalerie (o.a. huzaren) staan beschreven in "De nederlandse cavalerie in de meidagen van 1940" door luitenant-kolonel b.d. E.H. Brongers, ISDN 90-76428-01-8"

Aanvulling van H. Steenmetz, ritmeester der Cavalerie (BD), Traditie en Geschiedenis 1e Regiment Huzaren (1-5-2008):
"Wel 1-3 R.H. was een bereden eskadron (paarden) en onder bevel van het 1e Regiment Huzaren. Om heel kort te zijn: van west van het Apeldoorns Kanaal naar Voorthuizen en vandaar naar Klaarwater (bij Hoevelaken). Daarna moesten in de avond van 11 mei op bevel van de Commandant Veldleger alle bereden eskadrons uit de voorste lijn terug achter de Grebbelinie en verzamelen omgeving Huis ter Heide, gevolgd door een mars naar Haarzuilens, waar de capitulatie is ondergaan. Het klinkt bizar maar onder andere 1-3 R.H. heeft nauwelijks aan gevechtsacties deel genomen."